به یاد دوست

زیبایی، بسان چکیده قطره­ای است که از دل هنر متعالی بیرون می­ افتد. اساساً خدا زیباست؛ خالق زیبایی است؛ زیبایی را دوست دارد؛ پس هنری هم که به او و زیبایی او اشارت رود، پله پله تا ملاقات جمال او محسوب می­ گردد. چنان که امیر زیبایی­ ها، امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرموده است، خدای زیبا، دوست دارد که نشانه ­های نعمت خود را بر بنده ببیند. چه خوب که از نعمت­های خدا هنر نشان دادن زیبایی­ ها است. علی علیه السلام به برخی از مصادیق هنر زیبایی پرور اشارت رفته است. رشحه­ ای از کلام امام علی علیه السلام درباب بخشی از هنر یعنی خوش نویسی تقدیم می­ شود. ایشان می­ فرمایند:

«در دوات‌ خود لیقه‌ بینداز، نوک‌ قلم‌ را دراز بگیر، میان‌ سطرها را فاصله‌بینداز، حروف‌ را نزدیک‌ به‌ هم‌ بنویس‌، که‌ مراعات‌ این‌ نکات‌، برای‌ زیبایی‌خط‌ّ نیکوتر است‌.»

در میان مکتب نورانی شیعه، هنر تراز ویژه­ ای دارد؛ چه در کاشی­کاری مساجد و مزارات اولیاء و چه در کتیبه نویسی روی پرچم عزا و چه در نگارگری­های زیر طاق آستانه امامزادگان و چه در خط و خال اسماء حسنای الهی و معصومان. در نگاه دوگانه مکتب نما، به یک نظر، هنر شیعی دارای زمان و مکان شروع و تولد است و در نگاه دیگر، هنر یک طیف است که در قالب کالبد زمان و مکان نمی­ گنجد. برخی معتقدند که هنر شیعی با حاکمیت ایلخانان آغاز گردید و در عصر صفوی، به نهایت خود بالنده شد.

بسیار نظاره شده که با احادیثی چون «عَلِیٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِی»  یا  «أَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا فَمَنْ أَرَادَ مَدِینَةَ الْعِلْ مِ فَلْیَأْتِهَا مِنْ بَابِهَا» در سر درب صحن یا شبستان مساجد و مشاهد مشرفه و یا در تبلوهای خط، آموزه ناب شیعی یعنی امامت و ولایت به زیباترین شکل به مخاطب ابلاغ گردیده است.‏

آنچنان فرهنگ شیعی و ولایی در هنر امامیه تبلور نمود که حتی نقش شیر در هنر نگارگری و نقاشی و مینیاتور، غالباً به معنای امام علی علیه السلام دانسته شده است. مثلاً در تابلویی مربوط به شب معراج پیامبر صلی الله علیه و آله، او خاتم خود را به یک شیر می دهد که تفسیرگر نماد امام علی علیه السلام در آن تابلو است.

در هنگامه امروزی نیز هنوز هنر شیعی با تلفیق و به کارگماری دیگر مکاتب هنری، سعی دارد تا نشانه زیبایی شناسی مکتبی خود را به رخ کشد. باید تلاش نمود تا به بهانه تأسی به امیر بیان، گردهمایی مربوط به بزم عاشقان کوی او را در کاربرد هرچه بیشتر هنر در عرضه متون دینی به انجام رساند. حسن ختام این نوشتار، کلام نورانی امام علی علیه السلام درباره فضل زینت بخشی باطن نسبت به ظاهر است: «زینة الباطن خیر من زینة الظّاهر» که دلالت بر آلی بودن هنر در جهت رسیدن به زیبایی درونی است.